لعاب در سفالگری پوششی شیشه‌ای است که پس از پخت، به سفال‌ها دوام، زیبایی و مقاومت در برابر آب می‌بخشد. روش‌های رایج لعاب‌زنی شامل غوطه‌ور کردن، اسپری کردن و قلم‌زنی است [1، 3]. انواع مختلف لعاب بر اساس ترکیبات و دمای پخت عبارتند از لعاب‌های قلیایی، سربی، سرامیکی و زرین فام، که هر کدام جلوه‌های متفاوتی مانند مات، براق یا ترک‌دار ایجاد می‌کنند [4، 6].
روش‌های اعمال لعاب
-
سفال را در مایع لعاب فرو می‌برند تا به طور کامل پوشانده شود
-
لعاب به صورت اسپری روی سطح سفال پاشیده می‌شود، که برای ایجاد لایه‌های یکنواخت مناسب است
-
با استفاده از قلم‌مو، لایه نازکی از لعاب بر روی سفال اعمال می‌شود که منجر به پوششی ضخیم‌تر و کیفیت بهتر می‌گردد
-
روش‌های خلاقانه:تکنیک‌هایی مانند استفاده از بادکنک برای جلوگیری از ترکیب لعاب‌ها، یا استفاده عمدی از پارافین برای ایجاد لعاب گسیخته (ترک‌دار) به کار می‌رود
انواع لعاب‌ها و تکنیک‌های پایان‌دهی
-
بر پایه مواد قلیایی مانند سدیم و پتاسیم ساخته شده و در دمای پایین می‌پزند؛ سطحی زبر و مات ایجاد می‌کنند
-
در گذشته به دلیل درخشندگی بالا محبوب بودند، اما به دلیل سمی بودن سرب، استفاده از آن‌ها محدود شده است.
-
لعاب‌های سرامیکی:از خاک رس و مواد معدنی ساخته می‌شوند، در دمای بالا پخته شده و طیف وسیعی از رنگ‌ها را با جلوه‌های مات، براق و نیمه‌مات ارائه می‌دهند.
-
یکی از خدمات برجسته سفالگران اسلامی به جهان، که با درخشش فلزی ظروف را تزیین می‌کند.
-
لعاب‌های ویژه:
- لعاب‌های ترک‌دار (گسیخته): زمانی که لعاب و بدنه سفال پس از سرد شدن انقباض متفاوتی دارند، ترک‌هایی بر روی سطح لعاب ایجاد می‌شود که می‌تواند به صورت نقص یا عنصر طراحی استفاده شود [6، 11].
- لعاب‌های کریستالی: نیاز به شرایط دمایی خاص و زمان طولانی برای تحریک رشد کریستال‌ها دارند تا الگوهای رنگی و بافتی متنوعی ایجاد کنند.
عوامل مؤثر در انتخاب لعاب
نوع لعاب، دمای کوره، نوع سفال و جلوه بصری مورد نظر، همگی در انتخاب نوع لعاب تأثیرگذارند. همچنین، استفاده از رنگدانه‌های معدنی مانند اکسیدهای فلزی به لعاب‌ها رنگ می‌بخشد.
